Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) – nazwę tę wciąż najczęściej tłumaczy się na język polski jako „Terapia odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych” i chociaż nie jest to tłumaczenie w pełni pasujące, ponieważ obecnie stosowane są różne formy stymulacji, to jak do tej pory nikt nie zaproponował bardziej trafnego określenia.
Francine Shapiro odkryła, że szybkie i powtarzające się ruchy oczami wpływają na obniżenie się poziomu lęku doświadczanego przez nią, kiedy myślała o trudnych sprawach. Przedstawiła pomysł badań nad tym zjawiskiem swojemu promotorowi pracy doktorskiej. Badania te wykazały skuteczność terapii prowadzonej wraz z procedurą, podczas której klient porusza gałkami ocznymi. Francine szczegółowo opisuje początki przygody oraz procedurę EMDR w książce „Zostawić przeszłość w przeszłości”.
Terapia EMDR została zastosowana na szerszą skalę w terapii weteranów z Wietnamu, którzy cierpieli na Zespół Stresu Pourazowego (PTSD), jest rekomendowana np. przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA) oraz Światową Organizację Zdrowia (WHO), jako skuteczna procedura leczenia doświadczeń traumatycznych.
EMDR to ustrukturalizowana forma terapii, ma dokładnie opisaną procedurę, poszczególne kroki. Szczególnie istotne jest odnalezienie sytuacji źródłowych, które mogą być przyczyną obecnych problemów – ta faza często powoduje zniecierpliwienie u klientów, którzy są bardzo ciekawi samego procesu przetwarzania. EMDR widzi zaburzenie klienta z takiej perspektywy: aktualne zachowania i reakcje mogą być manifestacją wcześniejszych i nieprzetworzonych emocji. Wcześniejsze doświadczenia mogą być też przyczyną powstania negatywnych przekonań swój temat, stanów depresyjnych, ataków paniki, problemów w relacjach, nadmiarowej złości, fobii, zaburzenia osobowości bordeline.
Elementem procesu terapii jest wspomaganie przetworzenia wcześniejszych doświadczeń w pamięci poprzez przesuwanie dłonią przed oczami pacjenta, tak jak to robiła Shapiro, czy używanie „pulsatorków” (patrz zdjęcie), które pacjent trzyma w dłoniach. Warto jednak pamiętać, że są to narzędzia terapii, a nie jej cel, więc nie na każdej sesji takie przetwarzanie się odbywa.
W procesie terapii EMDR klient pracuje nad negatywnymi przekonaniami dotyczącymi siebie i świata („jestem beznadziejny”, „nie poradzę sobie”, „świat jest zły”). Celem EMDR jest też uaktywnienie wrodzonego systemu przetwarzania informacji, integrującego w pamięci doświadczenia (jeżeli takie były), które ze względu na swoją siłę, specyfikę lub czas trwania przekroczyły możliwości poradzenia sobie i pozostają niezintegrowane, co powoduje ciągłe ich przeżywanie lub nadmiarowe i nieadekwatne reakcje na bodźce kojarzone z wydarzeniem, np. wypadkiem komunikacyjnym. EMDR pozwala na nadanie im właściwego znaczenia, zrozumienie, przetworzenie dotychczas nieprzeżytych emocji i zapisanie wspomnienia we właściwym miejscu w sieci pamięciowej („zostawić przeszłość w przeszłości”).
Monika Wicińska
psycholog
psychotraumatolog
interwent kryzysowy
terapeuta EMDR