Objawy depresji u dzieci i młodzieży
Jedną z pierwszych niepokojących oznak depresji u młodszego pacjenta jest zmiana jego zachowania. Zdarza się, że zwraca ona uwagę nauczycieli, psychologa lub pedagoga szkolnego, którzy kierują rodziców do specjalisty. Czasem pierwsi zmianę zauważają koledzy z klasy, przyjaciele dziecka.
- Może być to obniżenie się w nauce, senność i trudności z koncentracją w szkole i w domu.
- Pojawia się drażliwość, czasem agresja lub autoagresja (na przykład samookaleczenia).
- Czasami dziecko staje się przesadnie grzeczne, ciche, niesprawiające problemów.
- Może zacząć izolować się od rówieśników, wycofywać z zainteresowań i działań, które wcześniej chętnie podejmowało.
- Depresja zwykle kojarzy się z obniżonym nastrojem, smutkiem. U młodzieży, inaczej niż u osób dorosłych, częstym objawem są wybuchy złości i drażliwość. Na próby rozmowy mogą reagować gniewem, w ten sposób broniąc się i wycofując z relacji. Prowadzi to do rosnącego poczucia niezrozumienia i samotności, opuszczenia w swoich problemach. Często wydają się one nie do pokonania – typowe dla tych zaburzeń nastroju postrzeganie przyszłości w ciemnych barwach wywołuje myśl, że nic się nie zmieni.
- Niska samoocena krzyczy, że nigdy sobie nie poradzą, a lęk każe wycofywać się jeszcze bardziej w głąb siebie, znikać na całe dni w swoim pokoju.
- Często jedynym kontaktem z rówieśnikami pozostają media społecznościowe, wyjście z domu zdaje się być zbyt trudne i wymagające. Takie zachowanie często odbieramy jako bunt, brak szacunku czy lenistwo, podczas gdy przyczyną może być doświadczane przez młodego człowieka cierpienie.
Jeśli zmiana w zachowaniu utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie, należy zgłosić się do specjalisty.
Zaburzenia depresyjne u najmłodszych dzieci bywają trudne do zdiagnozowania – małe dzieci zwykle nie potrafią one nazwać tego, co się z nimi dzieje.
- Mogą być smutne, wycofane i zalęknione.
- Czasem wracają etapy czy trudności rozwojowe, które wydawały się już dawno rozwiązane. Mały człowiek może moczyć łóżko, bać się spać sam czy odmawiać jedzenia wielu produktów lub jedzenia w ogóle.
- Często pojawiają się objawy somatyczne, czyli ze strony ciała. Dziecko może zgłaszać ból brzucha, biegunkę, zawroty głowy czy mdłości. Kiedy wykluczone zostaną przyczyny medyczne, można zakładać, że te objawy wiążą się z doświadczanym psychicznym dyskomfortem.
Małe dziecko nie potrafi jeszcze rozpoznać swoich emocji i poradzić sobie z nimi, skupia się więc na fizycznych dolegliwościach, które te emocje powodują. Nie warto lekceważyć objawów – może to sprawić, że urosną w siłę.
Jak pomóc dziecku w depresji?
Warto podejmować rozmowę z dzieckiem, z zaciekawieniem i otwartością podchodzić do jego uczuć i doświadczeń. Choć bywa to trudne, ważne, aby akceptować to, czym się podzieli, nawet jeśli wydaje się to nieadekwatne lub wyolbrzymione. Zaprzeczanie doświadczanym trudnościom może zostać odebrane jako odrzucenie albo komunikat, że te problemy są błahe lub niewarte naszej uwagi. Napędza to błędne koło poczucia winy, niskiego poczucia własnej wartości i przekonania, że problemy są nie do rozwiązania.
Akceptacja, chęć do słuchania i wspólnego szukania rozwiązań często daje ulgę – pokazuje, że z tej sytuacji jest wyjście a my jesteśmy, by pomóc. Czasem okazuje się, że młody człowiek nie ma ochoty lub siły na podjęcie dialogu. W takiej sytuacji warto zapewnić, że jest dla nas ważny, kochamy go i jesteśmy, jeśli będzie chciał o czymś porozmawiać. Ważne, aby były to szczere deklaracje. Czasem sama nasza milcząca obecność lub wspólne spędzenie wolnego czasu może być ogromnym wsparciem.
Warto zaproponować spotkanie z psychologiem lub psychoterapeutą – rozmowa z osobą z zewnątrz, niezaangażowaną w sytuację często jest łatwiejsza niż z bliskimi, których dziecko może bać się zawieść.
Leczenie depresji u dzieci i młodzieży
Choć zdarza się, że epizod depresyjny u dziecka lub nastolatka mija samoistnie po 6-9 miesiącach, w 70% przypadków w ciągu kolejnych pięciu lat występuje kolejny (Rao, Chen, 2009). Brak odpowiedniego leczenia i wsparcia zwiększa ryzyko nawrotu objawów. Podstawową metodą leczenia jest psychoterapia, terapia psychologiczna. Psycholog spotyka się z dzieckiem zazwyczaj raz w tygodniu, pracując nad doświadczanymi trudnościami z zastosowaniem metod dobranych do wieku, charakteru i objawów.
Konieczna jest współpraca między specjalistą i rodzicami – to oni najlepiej znają swoje dziecko, a pomiędzy spotkaniami obserwują jego zachowania i służą wsparciem.
Czasami objawy lęku czy depresji bywają tak silne, że wskazana jest farmakoterapia, która umożliwia lepsze radzenie sobie na co dzień. Psychiatra dziecięcy dobierze odpowiednie substancje i dawkowanie. Warto pamiętać, że antydepresanty nie uzależniają i mają stosunkowo mało skutków ubocznych, a znacząco poprawiają jakość życia osoby zmagającej się z depresją.
Agnieszka Jeleń – psycholog, terapeutka dzieci i młodzieży od 10 r. ż.
Sprawdź również